Rottevalle - Jistrum (18 kilometer)

Het is eindelijk weer zover; we mogen weer. Aanvankelijk lag het in de planning dat we afgelopen zondag zouden wandelen, maar toen gooide het regenachtige weer roet in het eten. Al vroeg in de ochtend werd er flink heen en weer ge-appt of we het er wel of niet op moesten wagen. Na de buienradar van haver tot gort te hebben bekeken viel het besluit om niet te gaan wandelen. De buren van nummer 7 nodigden ons uit om langs te komen. Ondanks het feit dat we niet zouden lopen, werd het toch nog even ‘recht gezellig’ en bakte Tineke heerlijke wafels die gretig aftrek vonden. Beide partijen scheidden pas om half twaalf.

Maar vandaag “giet it oan”. Piet Paulusma verhaalt op de radio van veel zon en een middagtemperatuur van rond de 28 graden. Dat is weer eens wat anders dan 16 graden en 8 millimeter water in de regenmeter. Het enige dat onze wandelvreugde vandaag kan dwarsbomen zijn de vele deelnemers aan het Wâldpyk Bramenfestijn ‘Brommels!’.

Brommels

In de Noardlike Fryske Wâlden hebben 24 boeren hun land voor het bramenplukken open gesteld. De weilanden zijn herkenbaar aan een “brommels-vlag”. Daar mag men plukken. De aangrenzende weilanden, waar het hek van open staat, mogen ook worden betreden. In het heuse programmaboekje, dat ter ere van ‘Brommels!’ is uitgegeven wordt uiteengezet wat je wel en wat je niet mag doen.  

Op verscheidene plaatsen worden aan het bramenplukken gelieerde activiteiten georganiseerd. De activiteiten vinden in de hele Noardlike Fryske Wâlden plaats, zo ook in Harkema. Bij het themapark “De Spitkeet”, is het een drukte van belang.

We parkeren de startauto op precies dezelfde plek waar de vorige keer de finishauto stond. Het houten gemeenschapsgebouwtje, dat er een paar maand geleden nog stond, is inmiddels afgebroken. Een kale zandvlakte markeert de afmetingen van het gebouw. Het terrein is afgezet met een hoog hek waarachter een deel van de oude fietsklemmen onbereikbaar voor fietsen is geworden. Een jonge poes etaleert zijn/haar jaagkunsten, maar de vliegen, die als prooi moeten dienen, ontkomen aan de soms rare ‘meneuvels‘ van de jonge predator.  

Het fietsenrek van het afgebroken gebouw staat achter een hoog hek. Hoe krijg je je fiets daar?

Hey Gringo

Om Foekje en Jan de ogen uit te steken drinken de buren van nummer 7 hun koffie vandaag uit mokjes met daarop een Noors vlaggetje. Op Foekje haar vraag waar ze die mokjes hebben gekocht antwoordt Tineke: “In Noorwegen…” Niet meteen een antwoord waar Foekje mee uit de voeten kan. De vraag was meer bedoeld om erachter te komen uit welke winkel ze afkomstig waren. Dat van Noorwegen was al wel bekend. Als Tineke in de gaten krijgt dat haar antwoord de strekking van de vraag overschrijdt, begint ze te lachen met als gevolg dat de rest van het gezelschap het met het koffiedrinken even rustig aan moet doen. Maar eerlijk is eerlijk; het zijn leuke mokjes. Na de koffie vertrekken we rond kwart voor elf van het parkeerterreintje. Hotze draagt vandaag zijn nieuwe hoed. Een mooie hoed die Jan Hotze meteen de bijnaam “Gringo”doet geven.

Beter een halve zool dan een hele gek

We zijn laat vandaag. Toen we vanochtend nog in Grou reden luidde bij de buren van nummer 9 de bel van de telefoon in de auto; het was Hein die melding maakte van het feit dat Tineke de zooltjes van haar wandelschoenen was vergeten en dat zij even rechtsomkeert maakten. Tja, en het is net als bij de NS: als je eenmaal op schema achterligt komt dat de hele dag niet meer goed.

In het dorp slaan we rechtsaf de Mûntsegroppe in. De Mûntsegroppe (Monnikengreppel) is een van de meest bekende zandwegen in de gemeente Achtkarspelen. Het was een pad dat tussen twee kloosters over de heide liep. Er wordt verondersteld dat het pad de verbinding was vanaf het kloosters Olijfberg in Veenklooster naar het klooster in Smalle Ee. Het pad komt in 1540 al op de kaarten voor, maar zeker is dat er rond 1720 een pad is aangelegd. Om te voorkomen dat koeien en schapen van de weg afraakten en van de akkergewassen gingen eten, heeft de weg aan beide zijden begroeide houtwallen.

Emmers vol

Buurvrouw Tineke heeft kleine emmertjes meegenomen voor het geval we misschien onderweg enkele verdwaalde bramen aan zouden treffen die wellicht consumabel en vermoedelijk voor transport naar huis geschikt zijn. Je weet het maar nooit. Het duurt daarom niet lang voordat de eerste zwarte vruchten uit hun natuurlijke omgeving worden gerukt en in het meegebrachte vaatje worden neergevlijd. Gooien mag niet; de bramen zouden beurs kunnen worden wat hen voor het toebereiden van jam ongeschikt zou maken.

Stokkenparade

Hein en Jan die, voorop lopend, snel enige voorsprong op de rest weten te nemen spreken naar elkaar hun vermoeden uit dat het wel eens een hele lange wandeldag zou kunnen worden. Als zij zich omdraaien zien ze in de verte de ‘stokkenbrigade’ (een door Hein bedachte term voor wandelaars met wandelstokken) langzaam naderen.

De 'stokkenparade' met geheel rechts (voor de kijkers links) Hotze met zijn nieuwe Stetson: "Hey Gringo"

Halverwege de Mûntsegroppe is er behoefte aan een sanitaire pauze. Foekje en Hein nemen de gelegenheid te baat om plaats te nemen op een bankje langs de weg. Meer dan een korte pauze wordt het niet omdat vanwege het ontbreken van privacy langs de weg de sanitaire invulling geen uitvoering kan krijgen.

"Ach, we moeten wachten, dus waarom niet even zitten?

Overal langs de weg plukken we bramen. Hotze beperkt zich tot het vinden en aanwijzen van de bramenstruiken; het plukken laat hij genoeglijk aan de anderen over. De emmertjes vullen snel zodat andere attributen moeten worden aangewend om de hoeveelheid te bergen. Ook waterflessen die leeg zijn gedronken worden vakkundig met bramen gevuld.

Als we het themapark “De Spitkeet” naderen wordt het drukker. Er dwalen steeds meer mensen langs de doornige bramenstruiken. Want het moet gezegd: er zijn geen rozen zonder doornen, maar hetzelfde geldt voor bramen. Het bloed loopt Jan al langs zijn benen omdat hij een korte ontmoeting met een onwillige struik heeft gehad.

De derde helft

Een van de activiteiten rond het ‘Brommels!-gebeuren’ is een wandeling. We komen veel wandelaars tegen die hieraan deelnemen. Veelal zijn dit vrouwen van het tegenovergestelde geslacht. Hotze en Jan weten wel hoe het komt dat het alleen de vrouwen zijn die wandelen; de mannen zijn vanzelfsprekend naar het voetballen en genieten in de warme zon van de prima derde helft. Het idee wordt geopperd om lid van GAVC te worden; de lijnen krijten en dan gooi je je in de derde helft.

Langs een klein sintelpaadje staan 4 eenpersoons bankjes, gemaakt van roestvast staal. Op deze bankjes staan de woorden: “Foar”, “Duvel”, “Net”, “Bang”. Eigenlijk staat er: “Foar de duvel net bang”, maar dat zou een extra bankje vragen en daarvoor had men, voor zo’n kunstwerk, niet voldoende geld beschikbaar. We nemen er even tijd om een slok te drinken. De temperatuur is inmiddels al lekker opgelopen. Overtollige kledingstukken worden uitgetrokken en in de rugtas opgeborgen. We zijn blij als een flauw windje zo nu en dan wat koele lucht aanvoert.

Nee Tineke, groter ben je niet. De voetjes moeten even van de vloer

"Foar de duvel net bang"

Noardlike Fryske Wâlden

We wandelen door het hart van de Noardlike Fryske Wâlden; een uitloper van het Drents plateau. Op de hoger gelegen zandgronden waar geen sloten zijn wordt het landschap gedomineerd door houtwallen. De aarden wallen werden na de ontvening in de Middeleeuwen als veekering aangelegd. Ze zijn begroeid met bomen en vanwege hun rol als natuurlijk prikkeldraad, vaak met doornige struiken aangeplant. Men hield het vee ermee op het land en het wild erbuiten. Het landschap heeft een kleinschalig karakter. Nergens anders in Europa is zo’n buitengewoon mooi coulissenlandschap te vinden. Met de opkomst van het (echte) prikkeldraad verloren de singels en ‘dykswâlen’ hun oorspronkelijke functie. Mede door schaalvergroting in de landbouw dreigde het kleinschalige coulissenlandschap zelfs te verdwijnen. Gelukkig zag men de grote waarde ervan op tijd in. Het vrijwel intact gebleven gebied is uitgeroepen tot Nationaal Landschap.

Het landschap in de Noardlike Fryske Wâlden

Deze streek zo typerende houtwallen

Aan het einde van alweer een zandpad eten we op een picknickbankje ons brood en drinken er koffie. De bank en tafel zijn gemaakt van beton dat, ondanks dat het al zo’n 25 graden is, nog steeds fris aan de bips is. Als we even later opstaan om verder te gaan constateren we allen dat we een koude kont hebben gekregen.

Appel-mint-citroen-jam

Aan de Seadwei wordt ons bij een boerderij vlierbessensap aangeboden. Er staat een bankje langs de weg waarop een thermoskan met koud drinken staat. Je hoeft zelf niet eens je eigen mokje te pakken, die staan erbij. Ook wordt er jam in verschillende smaken verkocht. Foekje koopt er een klein potje appel-mint-citroen-jam. Het leuke burgerinitiatief wordt door ons zeer gewaardeerd. Vorig jaar, tijdens onze Pieterpad-wandeling, hebben we dit vaker gezien. Zo valt het ons tijdens deze wandeling op dat er langs de weg vaak zelfgemaakte honing en jam wordt verkocht. Ach, we zijn in de Fryske Wâlden; iedereen heeft in zijn tuin wel iets te koop staan.

Zoiets is toch een leuk en lekker 'burgerinitiatief'

Je ziet Hotze denken: "Dat met die bessen, is dat niet allemaal wat TE gezond?"

Vlak voor Eastermar wordt de automobilist middels een naambord wegwijs gemaakt van de vestigingsplek van de plaatselijke bedrijvigheid. De firma Brouwer en Brouwer is hier natuurlijk ook vertegenwoordigd.  We waren onderweg ook al over het ‘Brouwerspaad’ gewandeld. Onderweg veel ‘Brouwers’ dus. Sterker nog; de wandelgroep is van ‘Brouwers’ zwaar vertegenwoordigd.

"Brouwer" is een veel voorkomende naam in de Fryske Wâlden

Roel Parke, Jelle Pypke en Minse Griper

In Eastermar is het een drukte van belang. Op het plein in het centrum van het kleine dorp lijkt het wel of we in de Sahara beland zijn. De hele oppervlakte is bedekt met een dikke laag zand waarop beachvolleybal wordt gespeeld. Wij nemen plaats aan hele grote tafel dat de vorm heeft van het zwaard van een skûtsje. De tafel is om een boom heen gebouwd en voorzien van krukjes waarop je aan kunt schuiven. Op de krukjes staan namen van plaatselijke beroemdheden uit de boeken van Dam Jaarsma, zoals ‘Roel Parke’, Jelle Pypke’ en ‘Minse Griper’. Deze laatste kon, volgens de overlevering, mensen stokstil laten staan.
Het geheel is een paar dagen geleden pas in gebruik genomen, waarvan een artikel in de Leeuwarder Courant heeft gestaan.

Zo..... en dan nu eerst een ijsje

Als Tineke kinderen met een ijsje ziet lopen roept ze dat ze ook zin in ijs heeft. Voordat we het drukke plein verlaten wandelen we eerst naar het cafetaria aan de overzijde en kopen elk een lekker softijsje. Met deze snel smeltende lekkernij wandelen we het dorp uit. Na een paar honderd meter lopen we op de Achterwei, alweer een zandpad.

De beide dames kunnen het maar niet laten om de bramenstruiken van hun lekkere vruchten te ontdoen. We besluiten dat de bramen voor de rest van de wandeling met rust zullen worden gelaten. De snelheid is er helemaal uit en in dit tempo wordt het vanavond wel zeven uur voordat we bij de auto zijn. Dus kappen ermee…

Dat het plukken van bramen niet geheel zonder risico is getuige deze foto

De laatste bramen worden geplukt. Hierna is het Schluß

Burgumermeercentrale

Kort doen we het uitzichtpunt over het Burgumermeer aan. Vanaf een verhoging zien we het ondiepe meer liggen met de daarachter gebouwde elektriciteitscentrale. De twee grote vierkante gebouwen met twee pijpen is een dissonant in het lommerrijke landschap. De bouw van de centrale heeft indertijd voor nogal wat rumoer onder de bevolking gezorgd. Men wilde niet een dergelijk groot gebouw aan het meer en bovendien voorzagen de tegenstanders problemen met de uitlaat van warm koelwater. Onder aanvoering van troubadour Doede Veenman hebben actiecomités er alles aan gedaan om de bouw te verhinderen, maar men kon niet voorkomen dat de centrale in 1975 klaar was en een jaar later in gebruik werd genomen.

De natuur in de polders rondom het Burgumermeer is uitbundig 

Een panorama van de de polder met linksachter op de foto de Burgumermeercentrale

De aardgas gestookte elektriciteitscentrale fungeert tegenwoordig als ‘piek-centrale’ die ingeschakeld wordt als er piekvraag naar elektriciteit is. Het maximale vermogen van de turbines is 664 Megawatt. Er zijn plannen om op dezelfde plek een nieuwe centrale te bouwen. Bovendien zouden er windmolens moeten verrijzen van meer dan 60 meter hoog. Doede Veenman heeft al aangegeven in dat geval zijn Don Quichot-pak van zolder te halen.

Na ongeveer 2 kilometer wandelen we langs de opslagterreinen van de betonfabriek DATO. De grote terreinen zijn voor het grootste gedeelte leeg. Vroeger was dat wel anders en kon je door de grote stapels betonvloeren en balken de gebouwen niet zien staan. We hebben nu een stukje wind mee, waardoor er bijna geen afkoeling plaatsvindt. Het is heet boven het zwarte asfalt.

Een 1500 ton zware vlinder

In Skûlenboarch wandelen we over de draaibrug die op een doordeweekse dag meer open dan dicht staat. Het café ‘Lâns it Wetter’ is vakantie-gesloten; dus dat wordt eigen thee. Iets verderop langs het kanaal is een leuk plekje waar we, een beetje op de wind, thee kunnen drinken; een grote bolder fungeert als bankje. Er passeert een aantal boten waarvoor de brug open wordt gedraaid. Waar wij zitten meert het vrachtschip “Papillon” aan en met een kraan wordt een auto vanaf het achterdek op de wal neergezet. Daarna vaart de vlinder naar de andere kant van het kanaal. Hij zet ons hierbij in een blauwe uitlaatwalm. Kom, het wordt tijd om verder te gaan.

Iets verderop kun je met een kraan auto's te water laten

Een grote bolder doet dienst als picknickbankje. Nadeel? Je krijgt er wel een smerige broek van

Ooit zoiets gezien? Een kano met ingebouwde dieselmotor

Een kraan op het achterdek tilt de auto van het schip naar de wal. Let op! Er niet tussen!

Het is nog maar 2 kilometer tot aan Jistrum. Het is nog steeds warm. We zoeken de schaduw van de bomen op, waardoor we dan weer aan de linker- en dan weer aan de rechter kant van de weg lopen. Het is net voor vijven als we bij de finishauto aankomen. Gelukkig staat de zwarte Focus in de schaduw van een omvangrijke boom.

Gelukkig staat de finishauto niet in de volle zon. Dat hebben wij vandaag al genoeg gestaan

Jan en Foekje worden door buurvrouw Tineke uitgenodigd om op het platje van de buren van nummer 7 nog een Trippel te komen drinken. Alhoewel ze de hele dag al getrippeld hebben, trippelen ze nog naar de tuin van de buren. De Tripel Karmeliet smaakt er voortreffelijk.
Het was vandaag een warme maar desalniettemin prima wandeldag.